Haydarpaşa Tren Garı tarihi ve mimarisi

Haydarpaşa Garı’nın yapımı Osmanlı Devleti tarafından 1906 yılında II. Abdülhamid döneminde başlamış ve 1908 yılında tamamlanmıştır. Bir Alman firması tarafından yaptırılan istasyon III. Selim’in paşalarından Haydar Paşa’nın adını almıştır. Haydarğaşa Garı’nın yapılış amacı, İstanbul – Bağdat Demiryolu Hattının başlangıç noktası olarak planlanmasıdır. Osmanlı’nın son dönemlerinde Hicaz demiryolu seferleri başlanmıştır. Haydarpaşa Garı, toplam 3 bin 836 metrekare alana yayıldı. Buradan yola çıkan en bilinen ifadeler; Doğu Ekspresi, Fatih Ekspresi, Başkent Ekspresi, Kurtalan Ekspresi.

Haydarpaşa Garı, Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerine tanıklık eden, Anadolu’ya açılışın veya İstanbul’a ilk adımı atmanın simgesi haline gelmiştir. Uzun yıllar boyunca Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD) ana istasyonu ve banliyö trenleri için son durak olarak hizmet veren gar, Marmaray’ın Söğütlüçeşme İstasyonundan Ayrılık Çeşmesi İstasyonu üzerinden Üsküdar’a kırılmasıyla fonksiyonunu kaybetti.

Haydarpaşa Garı Tarihi

İnşaatı 30 Mayıs 1906’da başlayan Haydarpaşa Garı, 19 Ağustos 1908’de tamamlanarak hizmete açılmıştır. Garın inşaatını Anadolu Bağdat isimli bir Alman firması üstlenmiştir. Gar projesini Helmuth Cuno ve Otto Ritter adlı mimarlar hazırlamıştır. Projenin uygulanmasında İtalyan ve Alman taş ustaları kullanıldı.

Haydarpaşa Garı geçmişinde bazı badireler ve tamamen yanma tehlikeleri atlattı. 6 Eylül 1917’de bir İngiliz casusun düzenlediği sabotaj nedeniyle gardaki mühimmatın patlaması sonucu çıkan büyük yangında istasyonun çoğu kısmı zarar gördü ve trenlerdeki askerlerde de çok sayıda ölü ve yaralanma oldu. Hasarın ardından bina bugünkü halini alacak şekilde onarıldı. 15 Kasım 1979’da Rumen akaryakıt tankeri ‘Independanta’ istasyonun hemen dışında patladı ve binanın pencereleri ve sıcak hava dalgası nedeniyle tarihi vitray paramparça oldu. 28 Kasım 2010’da Haydarpaşa Garının çatısında çıkan yangında binanın çatısı çöktü ve dördüncü katı kullanılamaz hale geldi.

Haydarpaşa Gar Mimarisi

İstanbul’un adeta bir simgesi olan Haydarpaşa Garı, olağanüstü manzarası ile Alman mimarisinin de klasik bir örneğidir. Binaya havadan bakıldığında “U” şeklinde olduğu görülür, ancak bir bacak uzun, diğer bacak ise kısadır. Bu kısa ve uzun ayaklarda geniş ve yüksek tavanlı odalar yer alır. Bu koridorların her iki kolu da kara tarafında yer alır.

Bina, her biri 100 metre uzunluğunda 1021 ahşap kazık üzerine inşa edilmiştir. Kazıkların çakılmasında buharlı çekiç teknolojisi kullanıldı. Binanın ana yapısı bu kazıkların üzerine yerleştirilen kazık ızgara üzerinde yükselir. İstasyon binası çok sağlamdır ve şiddetli bir depremde bile çok az hasar olasılığı vardır. Binanın çatısı ahşaptan ve klasik Alman mimarisinde sıklıkla kullanılan bir tarz olan dik çatıdan yapılmıştır.

Binanın tavanları geçmişte el işi işlemeler ve sanat eserleriyle süslütdü, ancak daha sonra sıva ile kapatıldı. Binanın denize bakan cephelerinde, yapının iki ucu çakışacak şekilde tabandan çatıya doğru daralan dairesel kuleler bulunmaktadır.