COVID-19 aşılarının ardından normale dönüş tarihi belli oldu

Türkiye dışında Batı pazarlarının çoğunda yaygın olarak bulunmayacak olan Rus ve Çin aşılarını saymazsak, dünyada Faz 3 denemelerinde harika sonuçlar veren üç koronavirüs aşısı var. Pfizer ve Moderna‘dan mRNA aşılarının her biri %95’lik bir etkinlik derecesine sahiptir. Buna karşılık, AstraZeneca’nın daha geleneksel aşı adayı, %70 ortalama etkinliğe sahip olsa da, araştırmacılar bunu %90’a kadar getireceklerine inanıyorlar. Acil aşılama kampanyaları, Aralık ayından itibaren ABD ve Avrupa’da, risk altındaki kategorilerdeki kişilerin tercihli muamele görmesiyle başlayacak. Sağlık çalışanları ve diğer temel personel grupları ile yaşlılar, etrafta dolaşmak için yeterli aşı tedariği olana kadar halkın geneline göre önceliğe sahip olacaktır.

Aşılama kampanyalarının amacı başlangıçta insanların enfekte olmasını veya ölüme yol açabilecek ciddi bir COVID-19 formu yaşamasını önlemek olacaktır. Bir kez daha tedarik mevcut olduğunda, halka açık aşılama kampanyaları, toplulukların sürü bağışıklığına ulaşmasına ve normal hayata dönmesine yardımcı olacaktır. Ancak bu bir gecede olmayacak. Tahminler, gelişmiş pazarların sürü bağışıklığına ulaşmasının biraz zaman alacağını ve Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerin daha da uzun süreye ihtiyaç duyacağını söylüyor. Tabii başka sorunlar daha fazla gecikmeye neden olmazsa.

Citi Research analistleri, CNBC raporlarına göre, 2021’in sonlarına kadar sürü bağışıklığının sağlanamayacağını söylüyor. Sürü bağışıklığı, topluluğun yeterince büyük bir yüzdesinin hastalığa karşı bağışık olması nedeniyle bir enfeksiyonun bir popülasyon içinde yayılmasının durduğu fenomendir. Sürü bağışıklığına, İsveç’in kaybedilen canlar açısından oldukça maliyetli olduğunu kanıtladığı bir strateji olan virüse doğrudan maruz kalma yoluyla ulaşılabilir. Daha fazla insan potansiyel olarak ölümcül hastalığa yakalanmadan yeni koronavirüse karşı koruma sağlayacağından aşılar sürü bağışıklığını hızlandıracak.

Citi analistleri, “Genel olarak, bir miktar sürü bağışıklığı oluşturmak için aşı kapsamı en az %70’e ulaşmalıdır” dedi. Uzmanlar, gelişmiş ekonomilerin aşı ön siparişlerini çoktan sağladığını ve sürü bağışıklığının ekonomik faydalarını ilk deneyimleyenlerin olacağını söyledi. Türkiye ise henüz hiçbir kesinleşmiş sipariş vermiş değil. COVID-19 aşılarının küresel GSYİH büyümesini 2021’de %0,7 ve 2022’de % 3 artırabileceğini tahmin ediyorlar. Bu, analistlerin ekonomik aktivitenin normale dönmesini beklediği zamandır.

Citi, 3. Aşama testlerinde harika sonuçlar veren üç aşının da Ocak ayı sonuna kadar acil durum onaylarını alacağını varsaydı. Gelişmiş pazarlar şimdiden toplam COVID-19 aşı kapasitesinin % 85’ini güvence altına aldı. Analistler ayrıca ABD, İngiltere, Japonya, Kanada, Avustralya ve Avrupa Birliği bloğunun nüfuslarını aşan tedarikler sipariş ettiğini söyledi. Bu ülkeler, ikinci veya üçüncü çeyrekte daha geniş aşı dağıtımına başlayabilir ve 2021’in son çeyreğinde sürü bağışıklığına ulaşabilir.

Analistler, “Aşı olmak isteyen çoğu insan, en azından 2021’in sonunda aşılanabilir” dedi. Gelişmekte olan ekonomilerin aşı dağıtımı için daha uzun süre beklemesi gerekecek ve üçüncü dünya ülkeleri 2022’nin sonunu veya daha sonrasını beklemek zorunda kalabilir. Bu ülkeler, BM’nin düşük gelirli ülkeler için COVID-19 aşılarını sübvanse etme programı olan Covax girişimine güvenmek zorunda kalabilir. Türkiye gibi gelişmekte olan pazarlar, aşılardan daha küçük bir ekonomik fayda görecek.

Ancak Citi analistleri, tahmini değiştirebilecek birkaç konuya da dikkat çekti. Aşıların etkinliği, COVID-19 üreme oranı ve aşı seri üretiminin hızı listede yer alıyor. İnsanların aşı olma istekliliği de öyle. İkincisi, bol miktarda aşıya erişimleri olsa bile ABD gibi bazı ülkelerde sürü bağışıklığını geciktiren kritik bir konu olabilir.

Banka, Ekim ayında Ipsos tarafından yapılan bir Dünya Ekonomik Forumu anketinin, 15 ekonomiden katılımcıların %73’ünün aşı olmaya istekli olduğunu ortaya çıkardığını söyledi. Bu, üç ay öncesine göre % 4’lük bir düşüştür. Analistler, “Fransa, Macaristan, Polonya ve Rusya’da %54-%59’luk aşı kabul oranları, bazı ülkelerde aşılama yoluyla sürü bağışıklığının zamanlamasında potansiyel gecikmeler olduğunu gösteriyor” dedi. Yeterli sayıda kişiye tek veya çift atış rejimi uygulanmazsa, virüs yayılmaya devam edecektir.

Sürü bağışıklığını etkileyebilecek diğer teorik faktörler koruma süresidir, ancak Citi raporunda bu faktörü ele alamamıştır. Bağışıklık ne kadar uzun sürerse, sürü bağışıklığına o kadar hızlı ulaşılmalıdır ve COVID-19 bağışıklığının düşündüğümüzden daha uzun sürebileceğine dair işaretler var. İkinci olarak Citi, yakında sadece üç aşı öncüsünün onaylanacağını varsayıyor, ancak başka umut verici COVID-19 aşısı çabaları da devam ediyor. Bunlar etkili olursa, dünyanın aşı kampanyaları için daha iyi hedefleri olacaktır.