Yapay yağmur nedir?

Bu yıl, yaz aylarında Orta Doğu’da sıcaklık 50 °C’yi aştı. Birleşik Arap Emirlikleri’nde (BAE), bir sıcak hava dalgası, yılın o zamanında kaydedilen en yüksek sıcaklıkları beraberinde getirdi. BAE’de normalde yağış yılda birkaç milimetre ile sınırlıydı. Ancak, sosyal medyada bölgedeki sağanak yağışları gösteren birkaç video yayınlandı. Bu nedenle birçok kişi BAE’nin yapay yağmurlar yarattığını öne sürdü.

‘Bulut tohumlama‘ adı verilen yöntem, 80 yıldır var olan bir iklim manipülasyon uygulamasıdır. Bu, etkinliği oldukça şüpheli kaldığı için sıklıkla tartışma konusu olan bir jeomühendislik biçimidir. Bulutlardaki gümüş iyodür gibi maddelerin salınımından oluşur, bu da su damlacıklarının aglomerasyonunu katalize etmeyi ve yapay yağmurlar üretmeyi sağlar.

Gümüş iyodür, su moleküllerinin Dünya yüzeyine düşecek kadar ağırlaşıncaya kadar yapışabileceği bir ‘iskele’ görevi görür. Bu şekilde, teoride basit bulutlar, kuraklığa karşı koyabilecek gerçek fırtınalara dönüştürülebilir.

Amerika Birleşik Devletleri’nde, yapay yağmurların oluşturulması, Birleşmiş Milletler tarafından yasaklanmadan önce askeri alanda da kullanılıyordu. Ancak, çatışmadaki etkinliği hiçbir zaman kanıtlanmamıştır. Bulutları kıran şiddetli fırtına olaylarını önlemek için hava manipülasyonu kullanıldı. 1990’dan itibaren BAE, bulut tohumlama çalışmasına adanmış, hükümet tarafından finanse edilen bir araştırma merkezini desteledi.

Yapay yağmurlar ve kullanımı

Girişimin web sitesinde yapay yağmurun suyu iyileştirmek amacıyla kullanıldığına dair şu ifadeler yer alıyor: “Yağmurdaki iyileşme, kurak ve yarı kurak bölgelerdeki mevcut su rezervlerine eklenecek ekonomik ve işlevsel bir kaynağı temsil edebilir.” Özetle BAE, yapay yağmur sektöründe lider olmayı hedefliyor.

BAE’nin Ulusal Meteoroloji Merkezi’nin (NCM) YouTube kanalında ülkedeki sağanak yağışlarına dair çok sayıda video yer alıyor. Kurum ayrıca, en sıcak haftalarda #cloud_seeding hashtag’i ile bölgede yağmur bildiren birkaç tweet yayınladı. Ancak bu yaz ne olduğu o kadar net değil. Aslında NCM, bu olayların dönem için normal sınırlar içinde olduğunu belirtiyor.

2019 yılında BAE en az 185 bulut tohumlama operasyonu gerçekleştirdi. O yılın sonunda sağanak yağmurlar ve sel nedeniyle sokaklarda trafik tıkandı. “Gulf Today” gazetesine göre, NCM, yapay yağmurlar üretmek için 2021’de 126 bulut tohumlama uçuşu gerçekleştirdi.

Bulut tohumlamanın bilimsel tartışması

Bulut tohumlamanın etkinliği konusundaki bilimsel fikir birliği yoktur. Bir yandan, bir kontrol değişkeni olmadan hava modellerinde nedensellik belirlemek imkansızdır. Bilim topluluğu, “tohumlanma” olmasaydı bir bulutun nasıl davranacağını doğrulayamaz. Bu nedenle, yalnızca yağıştaki bir artışın bu teknikle ilgili olduğu tahmin edilebilir.

Ancak bazıları, bu yöntemin işe yarayıp yaramadığını belirlemeye her zamankinden daha yakın olduğumuza inanıyor. Colorado Üniversitesi’nde (Amerika Birleşik Devletleri) bir atmosfer bilimcisi olan Katja Friedrich bunu bir makalede açıklıyor. Gümüş iyodür püskürten uçakların yörüngesi ile radar tarafından tespit edildikten sonra düşmeye başlayan su damlacıklarının görünümü arasında bir simetri fark etti.

Wyoming Su Geliştirme Ofisi (Amerika Birleşik Devletleri) kendi adına, Mart 2021’de The Guardian’a Wyoming eyaletinin “bulut tohumlamanın işe yaradığını ve kuraklıktan etkilenen bölgeleri çevre için olumsuz sonuçlar olmadan kurtarmanın etkili bir yolu olduğunu belirlediğini” söyledi. Bir avuç çalışma bu inancı yansıtıyor. Öte yandan, belirli konsantrasyonlarda gümüş ve diğer kimyasal bileşiklerin deniz yaşamı ve insanlar için toksik olabileceği de bilinmektedir.

BAE’nin yirmi bölgesindeki aerosol kirliliği seviyelerine ilişkin 2021 tarihli bir araştırma, yapay yağış oluşturmak için bulut tohumlamanın yapıldığı alanlarda çok yüksek konsantrasyonlarda partikül madde buldu. Bu küçük kirletici damlacıkları akciğerlere girebilir ve uzun süreli tahrişe ve solunum yolu hastalıklarına neden olabilir.