Eski Kartal fotoğrafları, Kartal’ın tarihi
Kartal’ın bir balıkçı kasabasından sanayi kentine evrilişi ve rezidanslar bölgesi olduğu günümüze kadar geçirdiği değişimi gözler önüne seren eski Kartal fotoğraflarını ve görüntülerini arşivlerin tozlu raflarından indirdik. Kartal’ın tarihi eşliğinde tüm fotoğraflara bakmak ve devamına bakmak için “Haberin devamı” tıklayarak sonraki sayfalara geçmeniz gerekektedir.
6 asrın başından beri tarihi bir gelişim içinde olan Kartal, medeniyetlere ev sahipliği yapmıştır. Eskiden çok verimli topraklara sahip olan ve yer altı içme suyu kaynaklarına sahip olan Kartal, tarih boyunca gözde bölgelerden olmuştur.
Yakacık gibi İstanbul’un balkonuna sahip, Aydos Dağı ile tam bir tabiat harikası sunan Kartal, kültürel zenginlikleri ile oldukça göz kamaştırıcı bir ilçedir.
Yakacık’ta Aydos Dağı’nda yapılan kazılarda çok sayıda Bizans eseri gün yüzüne çıkarılmıştır. Tarihi çok eskiye dayanan Kartal’ın Bizans öncesi döneme ait bir yerleşim yeri olduğuna dair belge bulunmamaktadır.
Kartal’da Marmaray tren yolu kazılarında da Bizans dönemine ait çok sayıda eser ve iskelet bulunmuştur. Bugünlerde rezidansların yükseldiği Kartal’da yer altına büyük bir tarih yatıyor.
6. yüzyıl başlarında kurulan Kartal`ın merkezi Bizans İmparatorluğu döneminde Kartalimen isminde bir balıkçı köyüydü. Aydos Tepesi’nin adı Bizans döneminde “Aetos” idi.
Aetos Yunancada “Kartal” anlamına gelir ve semt günümüzdeki ismini buradan almıştır. Ancak bazı kaynaklarda ilçenin adının “Kartelli” adlı bir balıkçıdan aldığı iddia edilmektedir.
Anadolu Selçuklu Devleti’nin kurucusu Süleyman Şah, Bizans İmparatorluğu içindeki taht kavgalarından yararlanarak fetih sahasını Kartal’ın da içinde bulunduğu toprakları alarak Üsküdar’a kadar genişletti.
1081 yılında tahta çıkan Bizans İmparatorluğu ile Anadolu Selçuklu Devleti arasında yapılan antlaşmaya göre Drakon (Dragos) Çayı iki taraf arasında sınır olarak belirlenmiştir. Anlaşma 1086 yılına kadar devam etmiştir.
Bu çay bugünkü Maltepe’nin batısında Maltepe ile Kartal arasında sınırı teşkil eden ve bu adı taşıyan Dragos tepesinin yanından geçerek denize dökülen küçük bir sudur. Şimdilerde etrafı sanayi tesisleri ile dolan bu çay, zamanında iki büyük devletin sınırını oluşturuyordu.
1097 senesinde Haçlı orduları Palekanon’ da (Maltepe) karargâh kurmuştur. Haçlı seferleri sırasında Maltepe, Doğu ve Batı arasında bir intikal sahası olmuştur. Osmanlı Devleti döneminde, 1329 yılında Palekanon (Maltepe) Savaşı kazanılarak Kocaeli Yarımadası ve Kartal’ın da içinde yer alan topraklar tekrar Osmanlı Devleti’ne geçmiştir.
1755 yılında Adalar’a bağlı bir nihayi olan Kartal 1757’de Üsküdar’a bağlı bir nihayi olur. 1850’de İzmit Sancağı’na bağlı bir kaza olan Kartal, 1861’de Vilayet Nizamiyesi’yle tekrar Üsküdar’a bağlanır. 1870 yılında çıkarılan bir nizamnameyle Kartal bir kaymakamlık olarak teşkil edilir ve bir yıl sonra temelli olarak İstanbul şehremaneti sınırlarına katılır. 1871 Vilayet Nizamnamesi gereğince Kartal’da belediye kurulur ve ilçenin ilk belediye reisi Yasin Ağa olur.
Kartal, 1908 yılına kadar Üsküdar Mutasarrıflığı’na bağlı Sancak olarak idare edilmiş, bu tarihten sonra İstanbul iline bağlı bir ilçe olmuştur. 1912 yılında yapılan ilk belediye seçimlerinde Kadri Bey belediye başkanı olmuştur. 1928’e kadar, o zaman Üsküdar’a bağlı olan Kadıköy’ün Bostancı, İçerenköy, Suadiye, İnönü ve Kayışdağı mahallelerini ve bugünkü Adalar ilçesini kapsıyordu. 1947 yılında, endüstri bölgesi olarak ilan edilmesinin ardından, Kartal, İstanbul’un hızla büyüyen ilçelerinden biri haline gelmiştir. Kartal İstanbul’un en büyük ilçesi olmuştur.
1951’de Gebze’den Tuzla beldesini alan ilçe, 1973’te, Haydarpaşa-Gebze banliyö tren hattının açılması ile birlikte bu gelişme ivme kazanmıştır. 1987’ye kadar İstanbul’un büyük ilçelerinden olan ve o dönem batıda Kadıköy, kuzeybatıda Üsküdar ve Beykoz, kuzeyde Şile ve doğuda Gebze ilçelerine komşu olan Kartal, 1987’de Pendik (1987’de Pendik’e bağlanan Tuzla 1992’de ayrı ilçe olmuş ve 1994’te Esenyalı ve Güzelyalı semtlerini Pendik’e verip bugünkü sınırlarına ulaşmıştır), 1992’de Maltepe (1994’te Ümraniye’ye geçen ve bugün Ataşehir’e bağlı Yeni Çamlıca mahallesini kapsıyordu) ve Sultanbeyli ilçelerinin ayrılmasıyla oldukça küçülmüş, 1998’de Maltepe’den ayrılan Ferhatpaşa mahallesinin Samandıra Beldesi’ne bağlanmasıyla yeniden Kadıköy ilçesine komşu olmuş ve az da olsa büyümüşse de bugünkü sınırlarına 2009’da Ümraniye’den ayrılıp Sancaktepe adıyla ilçe olan Sarıgazi’ye Paşaköy’le Ferhatpaşa mahallesinin küçük bir bölümüyle birlikte bağlanan Samadıra’nın ve Ataşehir’e bağlanan Ferhatpaşa mahallesinin büyük bölümünün ayrılmasıyla ulaşmıştır.
Kartal’da ilk vapur iskelesi 1857 yılında inşa edilmiştir. İlçede ulaşım denizyolu, demiryolu ve otoyol ile sağlanmaktadır. Kartal’da bulunan İDO iskelesi 2010’lu yıllarda nedensiz yere kapatılar iskele Pendik ilçesine götürülmüştür. Günümüzde Kartal’dan Adalar ilçesine motor seferleri yapılmaktadır. Boğaz Köprüsü ve Fatih Sultan Mehmet Köprüsü’ne giden otoban ve D100 karayolu da Kartal’dan geçer.
Kadıköy-Kartal arası uzanan Bağdat Caddesi ve Tuzla ile Bostancı arası sahil yolu Kartal’daki diğer karayolu ulaşım seçenekleridir. Kartal’a Halkalı-Gebze arasında çalışan Marmaray ve Kadıköy-Tavşantepe arasında çalışan metro ile de ulaşılabilir. Kartal’da Cevizli, Atalar, Başak, Kartal ve Yunus olmak üzere 5 Marmaray istasyonu; Hastane-Adliye, Soğanlık, Kartal ve Yakacık Adnan Kahveci olmak üzere 4 metro istasyonu bulunmaktadır.
2010’lu yıllarda, İstanbul’un iki ana adalet sarayından biri olan Anadolu Adliyesi’nin Kartal’a inşa edilmesi, ilçenin önemini arttırmıştır. İlçe merkezindeki Kartal Stadı, uzun süre Kartalspor tarafından kullanılmış, ancak takım amatör lige düşünce stat yıkılarak yerine meydan yapılmıştır. Dr. Lütfi Kırdar Kartal Eğitim ve Araştırma Hastanesi, 2019 yılında eski binanın yanına yapılan yeni binasına taşındı. Kartal Yavuz Selim Devlet Hastanesi, rezidans yapılmak için kapatılmış ve Tuzla’ya taşınmıştır; ancak hukuki nedenlerle yıkılamadığı için 2019 yılında birkaç basit polikliniklerde düşük yoğunluklu olarak tekrar açılmıştır.
Kartal’daki Tekel sigara fabrikasının satılmasıyla beraber Cevizli’deki arsası, halka ait bir rekreasyon alanı olmasına rağmen Kartal halkına açılmak yerine bir özel üniversiteye bedelsiz olarak verilmiştir. Kartal’da 2009 ile 2018 yılları arasında çok sayıda heykel yapılarak ilçenin muhtelif yerlerine konmuştur. Bu heykellerden dikkat çekenleri Neyzen Tevfik heykeli, Eşek heykeli, meydandaki soykırım heykeli gibi taş yapıtlardır.
Aynı dönemde Yunus sahili tarafındaki çimento fabrikalarının yerine sahile sıfır gökdelenler dikilmiş ve AVM açılmıştır. Daha sonra D-100 otoyoluna sınır olarak Soğanlık Yenimahallesi’nde bir AVM daha açılmıştır. İlçe sınırları içindeki 2 AVM bulunsa da Maltepe Esenkent’teki 2 AVM’de Kartal’dan ziyaretçi almaktadır. Bu nedenle ilçe halkının ziyaret ettiği AVM sayısı 4’tür.
Kartal’da bulunan meydanlar; Kartal Meydanı, Yakacık Meydanı, 2019 yılında tamamlanan Cevizli’deki Komşuluk ve Dayanışma Meydanı, Petroliş’teki Kartallı Kazım Meydanı, yapımı devam eden Uğur Mumcu Meydanı. Kartal’da kültür ve sanat merkezleri, Hasan Ali Yücel Kültür Merkezi, Bülent Ecevit Kültür Merkezi, Hürriyet Kültür Merkezi, Yakacık Kültür Merkezi, Uğur Mumcu Kültür Merkezi’dir.
Karadeniz’in yağışlı iklimi ile Akdeniz’in ılıman iklimi arasında kalan Kartal kışın Balkan Yarımadası’nın soğuk, Karadeniz’in yağışlı ve Akdeniz’in ılıman güneşli ikliminin etkisinde kalır. Bu nedenle kıştan ilkbahara, yazdan sonbahara geçiş çok defa fark edilmez. Kış aralık ayından Nisan ayına kadar sürer, ortalama 7 gün kar yağar, yaklaşık 25 gün de don olur.
Yazları sıcak ve kurak olup ortalama sıcaklık 24 derecedir. Kış ortalama sıcaklığı ise 5-6 derece civarındadır. İlçede poyraz ve lodos hakim rüzgarlardır. Yakın dönemde yapılan rezidanslar ve yoğun betonlaşmadan dolayı Kartal’a kar yağışı çok seyrek olmaktadır.
Yıldız Teknik Üniversitesi’nin Mayıs 2013 tarihinde yaptığı ankette, Bakırköy, Adalar ve Kadıköy’le birlikte halkın kendini en güvende hissettiği dört ilçeden biri olmuştur. Son yıllarda ilçede yapılan büyük ölçekli rezidanslar nedeniyle hem çevresel hem de demografik yapısında ciddi bir değişim gerçekleşmiştir. Pendik, Maltepe, Sultanbeyli ve Samandıra beldesinin Kartal ilçesinden ayrılması nedeniyle Kartal ilçesinin nüfusunda azalma meydana gelmiştir. 2018 TÜİK istatistiklerine göre ilçe nüfusu 461 bin 151 olarak tespit edilmiştir.
Yakın tarihli yerel seçim sonuçlarına Kartal’da 1977 yılında yapılan seçimleri CHP’li Mehmet Ali Büklü yüzde 58 oyla kazanmıştır. 1984 yılında başkanlık, yüzde 42 oyla ANAP’lı Ali Duranoğlu’na geçmiştir. 1989 yılında yapılan seçimlerde yüzde 40 oy alan SHP’li Mehmet Ali Büklü yeniden başkanlık koltuğuna oturmuştur. 1994 yılında gerçekleşen seçimlerde CHP ile SHP arasında oyların bölünmesi nedeniyle aradan sıyrılan Refah Partili Mehmet Sekemn Kartal’da yüzde 28 oyla başkanlığı almıştır.
1999 yılında gerçekleşen seçimlerde de yüzde 31 oy alan Sekmen yeniden başkan olmuştur. 2004 yılında yapılan seçimlerde Arif Dağlar, AK Parti’nin adayı olarak yüzde 41 oyla başkanlığı kazanmıştır. Ardından 2009’da yüzde 41 ve 2014’de yüzde 45 oy alan Altınok Öz belediye başkanı olmuştur.
Kartal’ın Türkiye’den kardeş kentleri ise, Bilecik İli Gölpazarı Belediyesi, Tunceli İli Ovacık Belediyesi, Artvin İli Hopa İlçesi Kemalpaşa Belediyesi, Ardahan İli Damal Belediyesi, Diyarbakır İli Çüngüş Belediyesi, Yalova İli Altınova ilçesi Subaşı Belediyesi, Kırklareli İli Pınarhisar Belediyesi, Mardin İli Ömerli Belediyesi, Bolu İli Mudurnu Belediyesi, Niğde İli Bor İlçesi Kemerhisar Belediyesi, Nevşehir İli Hacıbektaş Belediyesi, Yalova İli Çınarcık İlçesi Koru Belediyesi, Edirne İli Havsa Belediyesi, Artvin İli Şavşat Belediyesi, Trabzon İli Düzköy Belediyesi’dir. 2019 yılı Kasım ayı belediye meclisinde Erzincan İli Refahiye İlçesi Üzümlü Beldesinin de kardeş kent yapılması görüşülmüştür.
Kartal’ın yabancı kardeş kentleri ise, Bosna Hersek (Tuzla Kantonu) Banoviçi Belediyesi, KKTC Esentepe Belediyesi, Bulgaristan(Varna) Asparuhovo Belediyesi, Romanya Ilfov Belediyesi, Azerbaycan Bakü Azizbeyov İlçesi Buzovna Belediyesi, Bosna Hersek (Zenicko-Doboj Kantonu) Visoko Belediyesi, Bulgaristan Kırcaali İli Ardino (Eğridere) Belediyesi, Sırbistan Sjenica Belediyesi, Bulgaristan Silistre ili Sitovo Belediyesi’dir.