Depremi hayvan hareketlerinden anlamak mümkün mü?
Deprem konusunda hassas olduğumuz şu günlerde, dışarıda havlayan köpekler ya da bir anda çatılardan bağırarak uçmaya başlayan martılar hep telaş yaratmıştır. Peki bilimsel olarak bu kanının gerçekliği var mı? Yani hayvan hareketlerinden depremi tahmin etmek mümkün mü?
ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu (USGS) tarafından yayımlanan bir makaleye göre, bunun dünya tarihinde birçok örneği mevcut. Önemli bir depremden önce olağan dışı hayvan davranışlarına ilk defa MÖ 373’teki Yunanistan’da rastlandı. Sıçanlar, gelincikler, yılanlar ve kırkayakların yıkıcı bir depremden önce evlerini terk ettikleri ve daha güvenli yerlere yöneldikleri anlaşıldı.
Tarih boyunca bir depremden saniyeler öncesinden haftalar öncesine kadar garip davranışlar sergileyen hayvanlar, balıklar, kuşlar, sürüngenler ve böceklerle ilgili çok sayıda örnek olay yaşanmıştır. Bununla birlikte, sismik olaylardan önce tutarlı ve güvenilir davranış ve bunun nasıl işe yarayacağını açıklayan bir mekanizma henüz mevcut değil. Bu gizemin peşinde koşan bilim adamlarının çoğu Çin ya da Japonya’da çalışmalarını yürütüyor.
“Hayvanların daha keskin duyuları var”
İnsanların bir depremi hissetmesinden saniyeler önce hayvanların olağan dışı davranışının nedenini kolayca açıklayabiliriz. Çok az insan deprem kaynağından önce en hızlı giden ve daha büyük S dalgasından önce gelen daha küçük P dalgasını fark eder. Ancak daha keskin duyulara sahip birçok hayvan, S dalgası gelmeden önce P dalgasını saniyeler önce hissedebilir. Yaklaşan bir depremi, henüz meydana gelmeden günler veya haftalar önce algılama konusu ise farklı bir hikaye.
Bu konuda ABD’deki bir bilim dergisinde 2000 yılında saygın bir bilim insanının yayınladığı bir bilim insanının yayınladığı makalede özetle şu ifadeler kullanılıyor:
Bütün hayvanlar, avcılardan kaçmaya ve yaşamlarını korumaya içgüdüsel olarak yanıt veriyor. Çok çeşitli omurgalılar, başka tür olaylar için anladığımız “erken uyarı” davranışlarını zaten ortaya koyar, bu nedenle sismik bir kaçış halinin, hali hazırda var olan bu genetik yatkınlıktan çıkmış olması muhtemeldir. Gelmekte olan daha büyük bir S dalgasından önceki bir P dalgasını izleyen içgüdüsel bir tepki normaldir. Peki ama henüz bilmediğimiz bir depremden günler veya haftalar önce anlamak mümkün mü? Aslında, öğrenmemiz gereken önemli bir deprem öncüleri varsa (örneğin yer eğilmesi, yer altı suyu değişiklikleri, elektriksel veya manyetik alan değişimleri gibi), bazı hayvanların bu sinyalleri algılaması ve algıyı yaklaşmakta olan bir duruma bağlaması mümkündür.
Ancak, bu konuda hala çok araştırma yapılması gerekiyor.