Şeyh Bedreddin’in idam edilişinin yıl dönümü

Hayatını eşitlik ve adalete adayan, yaşam biçimini bunun üzerine kurgulayan Şeyh Bedreddin, padişah tarafından idam edilişinin yıl dönümü. 3 Aralık 1359’da Edirne’nin kaza merkezi olan Simavna’da doğan Şeyh Bedreddin’in hayatına kapsamlı bir bakış atın.

Şeyh Bedreddin kimdir?

Şeyh Bedrettin, eğitim çağına gelince Bursa’ya gelerek ders arkadaşı Bursalı Kadızade Rumi diye bilinen Musa (meşhur matematikçi ve astrolog) ile birlikte onun babası Bursa kadısı Koca Mahmud efendiden, daha sonra da Konya’da Allame Feyzullah’dan ders almıştır. Buradan sonra ilk olarak Suriye’ye, sonrasında Kahire’ye gitmiştir. Burada Mübarekşah Mantıkî’den ilahiyat, felsefe ve mantık okuyarak yüksek eğitimini tamamlamış ve bu arada Kahire’de inziva halinde yaşayan Hüseyin Ahlati’den de tasavvuf okumuştur. Onun emriyle Tebriz’e ve sonrasında Kazvin’e giderek Bâtınî inancını öğrenerek Kahire’ye dönmüştür.

Şeyh Bedreddin, Memlûk sultanı Berkuk’un saygı gösterdiği Hüseyin Ahlatî’nin tavsiyesiyle sultanın oğlu Ferenc’in hocalığına tayin edilmiş ve burada bulunduğu sırada fıkıh eserlerini yazmaya başlamış ve 1397’de şeyhinin ölmesi üzerine onun yerine şeyh olduktan bir süre sonra Anadolu’ya dönmüştür. Anadolu’ya geldiği zaman yerleşimleri dolaşarak tasavvufunu yaymaya başlamıştır. Şeyh Bedreddin, eğitiminin sonunda döndüğü Rumeli’de Osmanlı’nın 1402 Ankara savaşında Timurlenk’in orduları karşısında yaşadığı bozgun sonrasında “Fetret Devri” olarak anılan duraklama dönemindeki bir iç savaşla karşılaşır.

Şeyh Bedreddin neden idam edildi?

Şeyh Bedreddin, Torlak Kemal ve Börklüce Mustafa’yı yanına çektiği halk ile birlikte, dünyadaki her şeyin ortak olduğu ve eşit paylaşılması gerektiğini savunup 1400’lü yılların başında başlamak üzere Osmanlı’ya karşı başkaldırdı. Ege’den başlayıp Batı Trakya, Deliorman, Serez’e kadar uzanan geniş bir coğrafyaya yayıldı. Bedreddin 1413’te tahta geçen Çelebi Mehmet tarafından İznik’te zorunlu ikamete mahkûm edilmesiyle beraber, son ayaklanma hızla yayıldı. Ancak bir ihanet sonucu yakalanan Şeyh Bedreddin 601 yıl önce 18 Aralık 1418’de, Serez çarşısında idam edildi. Kemikleri 1961’de Divanyolu’ndaki II. Mahmut Türbesi haziresine defnedilmiştir.

Nazım Hikmet dizelerinde de ifade ettiği gibi “Hep bir ağızdan türkü söyleyip / hep beraber sulardan çekmek ağı / demiri oya gibi işleyip hep beraber, / hep beraber sürebilmek toprağı, / ballı incirleri hep beraber yiyebilmek, / yârin yanağından gayrı her şeyde / her yerde / hep beraber!” Şeyh Bedreddin haksızlıklara karşı durmak için büyük bir ayaklanma başlatır. Ege’nin Karaburun’undan Börklüce Mustafa ile bugünün Manisa bölgesinden Torlak Kemal’in önderliğindeki isyanlarda Şeyh Bedreddin isyanın içindedir.

Şeyh Bedreddin şarkıları ve türküleri

Cem Karaca – Şeyh Bedrettin Destanı

Tunçel Kurtiz – Duyduk Ki

Ahmet Kaya – Şeyh Bedrettin

Zülfü Livaneli – Şeyh Bedrettin Destanı