Bolşevikler kimlerdir?
Bolşevikler, 1903 parti kongresinde ortaya çıkan Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisi’nin (RSDLP) çoğunluk hizbiydi. 1917’de Bolşevikler, Rus Devrimi’nin ikinci aşamasını sahnelediler ve bu sırada Alexander Kerensky başkanlığındaki geçici hükümeti devirmeyi başardılar. Bu hükümet, Çar II. Nikolay’ın tahttan çekilmesinden sonra Şubat ayında kurulmuştu.
İktidara geldikten sonra, Bolşevikler büyük kırsal mülkleri kaldırdılar, bankaları kamulaştırdılar, işçilerin üretim üzerinde kontrol kurmasını sağladılar ve Rus birliklerini I. Dünya Savaşı’ndan çektiler. Bu şekilde, 1922’de Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) adını alacak olan sosyalist bir devletin inşasına başladılar.
Bolşevikler’in kökeni ve ortaya çıkışı
RSDLP, 1 Mart 1898’de Moskova, Kiev ve St. Petersburg da dahil olmak üzere Rus İmparatorluğu’nun çeşitli şehirlerinden Marksist örgütlerin bir araya gelmesiyle kuruldu.
Minsk kentinde yapılan bu kuruluş kongresinde, mevcut delegeler ne birleşik bir program ne de siyasi eylem üzerinde anlaşamadılar. Bu nedenle, partinin daha iyi ücret ve çalışma koşulları talep etmeye odaklanması gerektiğine inanan “ekonomistler” olarak bilinen bir kesim ile Çarlık rejimine karşı mücadelenin merkezi rolünü vurgulayan diğer hizipler arasında kısa sürede farklılıklar ortaya çıktı.
1900 yılında, RSDLP’nin kurucu üyelerinden ikisi, Vladimir Lenin ve Georgiy Plehanov, partinin siyasi çizgisini ifade etmek amacıyla yeraltı gazetesi Iskra’yı kurdular. 1903’te RSDİP’nin ikinci kongresi gizlice toplandı. İlk oturumlar Brüksel’de yapıldı, ancak polis müdahalesi nedeniyle 43 delege Londra’ya taşındı.
Bu kongre sırasında, RSDLP iki şubeye ayrıldı:
- Bolşevikler: İktidarı ele geçirmek için güç kullanımından ve proletarya diktatörlüğünü dayatma ihtiyacından yana olan Lenin liderliğindeki en radikalleşmiş olanlar.
- Menşevikler: Güç kullanımına başvurmadan işçilerin çalışma ve yaşam koşullarını iyileştirmenin mümkün olduğunu savunan Yuli Martov liderliğindeki daha ılımlı Menşevikler. Amaçlarına ulaşmak için burjuvazinin bazı kesimleriyle anlaşmalar yapmayı kabul ettiler.
Nisan 1905’te RSDİP’nin üçüncü kongresi Londra’da toplandı. Toplantıya 20 Bolşevik komite adına 24 delege katıldı. Bu temsilciler, devrimin ancak işçilerin siyasi önderliği altında başarılı olabileceği fikrini savundular.
1905 Rus Devrimi’nin yenilgisinden sonra, RSDİP’nin dördüncü kongresi Stockholm’de toplandı ve Menşeviklerin eski haline getirilmesini ve partinin yeniden birleşmesini onayladı. Duma’nın veya Kongre’nin 1907’de Çar tarafından dağıtılması, RSDLP içinde büyük tartışmalara yol açtı. Menşevikler, yasal bir kitle partisi inşa etmenin gerekliliğini ilan ettiler; Öte yandan Bolşevikler, partinin yeraltı örgütünü korumanın gerekli olduğunu hissettiler.
Bu farklılıklar 1912’de daha fazla kopuşa yol açtı. O yıl Bolşevikler, Menşeviklerden ayrılmaya ve siyasi çizgilerini işçilere iletmek için Pravda (“Gerçek”) gazetesini yayınlamaya karar verdiler. Çar’ın Şubat 1917’de tahttan çekilmesinden sonra Menşevikler, Kerenky liderliğindeki Geçici Hükümeti desteklemek için liberallerle ittifak kurdular.
Geçici Hükümet tarafından yasadışı ilan edilen Bolşevikler, RSDİP’nin silahlı ayaklanma hazırlıkları çağrısında bulunan altıncı kongresini gizlice düzenlediler. Geçici Hükümetin düşmesinden ve Ekim 1917’de iktidarın ele geçirilmesinden sonra Bolşevikler, RSDLP’yi Rusya Komünist Partisi’ne dönüştürmeye karar verdiler. 1925’ten itibaren Sovyetler Birliği Komünist Partisi’nin (SBKP) resmi adı verildi.
Öte yandan Menşeviklerin çoğu, Rus İç Savaşı’nda (1917-23) Bolşeviklerle yüzleşmek için liberallere ve monarşistlere katıldı. Ancak Kızıl Ordu’nun zaferinden sonra, hayatta kalmayı başaran Menşevikler öldürüldü, Sibirya’ya sürüldü ya da binlerce muhalifle birlikte sürgüne zorlandı.
Bolşevikler’in İdeolojisi
Bolşevik ideolojisinin temel özellikleri şunlardı:
- Karl Marx’ın Lenin tarafından yeniden formüle edilen bilimsel sosyalizm önerilerine dayanıyordu.
- Siyasi iktidarın ele geçirilmesi için güç kullanımını destekledi.
- Çarların emperyal rejiminin tüm kalıntılarını ortadan kaldırmaya çalıştı.
- Latifundia’ya el konulmasını ve üretim araçlarının özel mülkiyetinin ve bunların işçiler tarafından kontrol edilmesinin bastırılmasını destekledi.
- Komünist bir toplumun inşasının ön aşaması olarak proletarya diktatörlüğünün kurulmasının gerekliliğini savundu.
- Bu ara veya geçiş aşamasında devlet tarafından merkezi ekonomik planlamayı savundu.
Bolşevikler ve Menşevikler farkı
İki kesim arasındaki temel farklar aşağıdaki gibidir:
- Menşevikler iktidarı ele geçirmek için güç kullanımını kabul etmediler. Onlar, siyasi katılım, seçimleri kazanma ve ardından aristokrasinin ve kapitalistlerin gücünü ortadan kaldıracak yukarıdan bir devrimi zorlama peşinde koşan ılımlı bir gruptu. Öte yandan Bolşevikler, iktidarı aşağıdan ele geçirmek için güç kullanımını tercih ettiler.
- Bolşeviklerin sosyal temelleri, SSCB bayrağında orak ve çekiçle temsil edilen köylüler ve fabrika işçileriydi. Menşeviklerin takipçileri çoğunlukla şehir sakinleriydi: zanaatkarlar, bazı işçiler, esnaf ve küçük tüccarlar.
- Bolşevikler için köylüler, proletaryanın doğal müttefikleri olacaktı. Öte yandan, Menşevikler için liberal burjuvazi, işçilerin temel müttefiki olacaktı.