Monokültür tarım nedir?
Monokültür tarım, günümüz tarım endüstrisinde en tartışmalı konulardan biridir. Dünya nüfusunun sayıca artması ve küresel ölçekte gıda talebinin artmaya devam etmesi nedeniyle, birçok çiftçi monokültür tarımı, sürekli artan bu yiyecek ihtiyacını karşılamak için en basit çözüm olarak görüyor. Yine de, insanların geçim kaynakları üzerinde etkisi olan her önemli konuda olduğu gibi, monokültür çiftçilik kavramına, artı ve eksilerine, örnek uygulamalarına ve başlıca alternatifi olan polikültüre daha yakından bakılmalıdır. Bu makale, bunları ve konuyla ilgili diğer bazı önemli konuları kapsamaktadır. Genel bir noktadan başlayalım ve ilk etapta monokültür tarımın ne olduğunu öğrenelim.
Monokültür Tarım Nedir?
Monokültür tarım, belirli bir tarlada aynı anda yalnızca bir tür mahsulün yetiştirilmesine dayanan bir tarım şeklidir. Buna karşılık, bir polikültür sistemi, bir tarlaya aynı anda iki veya daha fazla ürün ekildiğini varsayar. Monokültür kavramının sadece ekinler için değil, aynı zamanda çiftlik hayvanları için de geçerli olduğuna dikkat edilmelidir: belirli bir çiftlikte, ister süt inekleri, koyunlar, domuzlar, tavuklar vb. olsun, sadece bir tür hayvanın yetiştirilmesinden oluşur.
Monokültür mahsullerden bahsederken, belirli bir tarlaya her yıl farklı bir kültür ekilse bile, bir seferde bir tarlada tek bir mahsul yetiştirme kavramının hala “monokültür” olarak adlandırıldığını belirtmek önemlidir.
Monokültür çiftçilik kavramını ana hatlarıyla belirledikten sonra, bu mahsul yetiştirme yönteminin ana avantaj ve dezavantajlarının neler olduğunu görelim.
Monokültür Tarımın Avantajları
Artan Verimlilik ve Etkinlik
Monokültür ekim, toprak ve yerel iklim koşullarının verimli kullanımını en üst düzeye çıkarır. Çoğu durumda, çiftçiler yerel çevrede en iyi gelişecek ürünü seçerler. Monokültür tarımın olumlu etkileri genellikle pirinç (sulak alanlara benzer koşullarda yetiştirilen) ve buğday (bol güneş ışığı alan düz alanlarda yetiştirilen) gibi ürünlerde görülür. Belirli hava koşullarına (örneğin kuraklık, rüzgarlar veya daha düşük ortalama sıcaklıklar) direnebilen veya gelişebilen bitkiler, tarımsal monokültür sisteminin odak noktası haline gelir.
Yeni Teknolojilere Yer Açın
Monokültür bitkileri yetiştirirken, çiftçiler, tarımsal performanslarını en üst düzeye çıkarmalarına yardımcı olan tarımdaki yeni teknolojilere başvurmak için fazladan zamana ve finansal kaynaklara sahip olma eğilimindedir. Çiftçilerin hizmetindeki en yeni teknik çözümler arasında drone’lar, yer sensörleri ve uydudan elde edilen veriler yer alıyor. Bu konudaki en yenilikçi ve kapsamlı teknolojilerden biri, belirli alanların karmaşık bir şekilde izlenmesi ve üzerlerinde ekim ve ürün yetiştirmenin tüm aşamalarının yönetimi için kullanılan uydu araçlarıdır.
Uzman Üretim
Endüstriyel monokültür ekimi, çiftçilerin genellikle yetiştirme sürecinde ortaya çıkabilecek aynı sorunlarla uğraştıkları için belirli bir üründe uzmanlaşmalarına olanak tanır. Bu tür uzmanlaşmanın avantajı, bu özel mahsul türüyle çalışmak için gerekli olanlar dışında hiçbir ek makine veya başka kaynak gerekmediği göz önüne alındığında, kârları artırması ve maliyetleri düşürmesidir. Ayrıca, bir tarlada tek bir ürün ekildiğinde, sağlık ve gelişiminin uydu izlemesi yapmak daha kolaydır.
Verim Maksimizasyonu
Örneğin tahıllar gibi bazı ekin türlerinin, ekildiğinde ve monokültür olarak yetiştirildiğinde, yani bir tarlada yanlarında başka ekinler olmadan daha iyi verime sahip olduğu kabul edilir. Bununla birlikte, monokültür ekimi ile bu tür verim maksimizasyonu, yalnızca belirli bir tarım arazisinde en az iki farklı mahsulün yıllık rotasyonu koşuluyla sağlanabilir. Bu tür verimlilik haritaları, çiftçilerin potansiyel olarak daha yüksek verimle sonuçlanacak olan tohumlarını daha hassas bir şekilde ekmelerini sağlar.
Yönetmesi Daha Kolay
Monokültür bitkileri yetiştirmek, polikültür bitkileri ile karşılaştırıldığında daha kolaydır. Monokültür tarımdaki bu göreceli basitlik, yalnızca bir tür mahsul yetiştirmenin, çeşitli bitki türlerini yetiştirmekten daha az çaba, bilgi ve kaynak gerektirmesi gerçeğiyle açıklanmaktadır. Örneğin, monokültür ekim, toprak hazırlama veya hasat için daha az makine gerektirirken, aynı anda çeşitli mahsullerin yetiştirilmesi farklı türde makineler gerektirir. Aynı durum sulama ve haşere kontrolü için de geçerlidir.
Daha Yüksek Gelirler
Monokültür bitkileri yetiştirerek, çiftçiler genellikle daha yüksek karlardan yararlanır. Örneğin, belirli iklim koşullarında gelişmeye en uygun tek tür mahsulü yetiştirmek, çiftçinin daha iyi verim almasına ve dolayısıyla daha yüksek gelir elde etmesine olanak tanır.
Monokültür Tarımın Dezavantajları
Zararlı Yönetimi
Monokültür tarıma bağlı kalan çiftçiler, tarlalarındaki haşere istilası ile mücadele konusunda daha fazla zorlukla karşılaşmaktadır. Zararlılar, her yıl üzerlerinde yalnızca tek bir tür mahsulün yetiştirildiği tarım arazilerinde en üretkendir. Ayrıca, tarla parazitlerinden korunma bağlamında, monokültür ekim, polikültür çiftçiliğin övünebileceği bazı önemli yönlerden yoksundur; bitkilerin genetik çeşitliliği. Örneğin polikültür, tarlada zararlıları uzaklaştıran bazı bitki türleri sağlayabilir. Bu tür bitkiler böylece tarım arazilerinde haşere istilasının gelişmesine doğal bir engel olarak hizmet eder.
Daha Yüksek Pestisit Kullanımı
Monokültür mahsullerin, biyolojik çeşitliliğin azalması nedeniyle bu tehditler bölgede daha hızlı hareket edebildiğinden, yanıklık veya zararlılardan etkilenme olasılığı daha yüksektir. Buna karşılık, çiftçiler mahsulü korumak için daha fazla miktarda böcek ilacı ve herbisit uygular. Bu kimyasallar toprağa sızarak hem toprağı hem de yeraltı suyunu kirletir. Ayrıca, monokültür çiftlikleri, bazı haşere türleri kimyasalların kullanımına karşı direnç geliştirerek hayatta kaldıklarından, pestisit kullanımını daha da yoğunlaştırma eğilimindedir. Daha sonra, bu parazitler bu yeni kazanılan bağışıklığı yavrularına aktarır.
Toprak Bozulması ve Doğurganlık Kaybı Tarımsal monokültür, toprakların doğal dengesini bozar. Bir tarla alanındaki aynı bitki türlerinin çok fazla olması, toprağın besin maddelerini çalarak toprağın verimliliğini korumak için gerekli olan bakteri ve mikroorganizma çeşitlerinin azalmasına neden olur. Tek bir bitki türünün geniş bir alanda üretilmesi de alttaki toprağın yapısını olumsuz etkiler. Bir tür mahsul, nemi hapsetmek ve toprak erozyonunu önlemek için yalnızca bir tür kökün mevcut olacağı anlamına gelir; bu, tipik olarak birden fazla kök türü gerektiren bir iş.
Daha Yüksek Gübre Kullanımı
Monokültür tarlalarda yoğun gübre kullanımı, önceki nokta ile sıkı bir şekilde bağlantılıdır. Aynı tarım arazisi parçası üzerinde sadece bir tür bitki yetiştirmek, toprağı biyolojik çeşitlilikten yoksun bırakarak tükettiği için, çiftçiler kimyasal gübre uygulayarak etkilenen tarlalarının verimliliğini yapay olarak artırma eğilimindedir. Bu tür yapay besinlerin kullanımı toprağın doğal bileşimi üzerinde olumsuz bir etkiye sahiptir ve bu nedenle genel olarak ekosistem üzerinde yıkıcı bir etkiye sahiptir.
Daha Yüksek Su Kullanımı
Belirli bir arsa üzerinde yalnızca bir tür mahsul varsa, bu türün kök sistemleri, bitkilerin etrafındaki toprak yapısını korumak için yeterli değildir, bu da erozyona ve su alımının kaybına neden olabilir. Bu nedenle, monokültür mahsullerin etrafındaki toprak, genellikle, bu tür tarım arazilerinde su tutmada dengesizliğe neden olan önemli üst toprak tabakasından yoksundur. Bu su kaybıyla mücadele etmek için çiftçilerin bu önemli kaynağın daha büyük miktarlarını kullanmaları gerekiyor.
Biyoçeşitlilikte Azalma
Doğanın en önemli özelliği biyolojik çeşitliliğidir ve tarım sektörü de bunun istisnası değildir. Belirli bir alanda ne kadar çeşitli biyolojik türler bulunursa, bu bölgenin ekosistemi o kadar güçlü ve zengin olur. Monokültür tarımla ilgili temel sorunlardan biri biyolojik çeşitliliğin ortadan kaldırılmasıdır. Belirli bir çevrede belirli bitki, hayvan ve böceklerin yeterli çeşitliliği, monokültür tarım arazilerinde toprakların doğal dengesinin bozulmasından kaynaklanan zararlıların, bitki hastalıklarının ve diğer olumsuz belirtilerin aşırı çoğalmasını kontrol etmeye yardımcı olur.
Tozlayıcılar Üzerindeki Etki
Monokültür tarım, arılar ve diğer tozlayıcılar gibi doğal üreme döngüsünün önemli katılımcıları üzerinde de olumsuz bir etkiye sahiptir. Ekin büyümesini ve “yoksul” toprakların verimliliğini korumak için adlandırılan monokültür tarımda pestisitlerin, herbisitlerin ve diğer kimyasal maddelerin artan kullanımı, tozlaşan böceklerin sağlığına zarar verir ve çoğu zaman onları öldürür. Ayrıca, monokültür ekim sistemi durumunda, her yöne kilometrelerce uzanan çok sayıda tek bitki alanı vardır. Böyle bir durumda, tozlayıcılar kendilerini homojen bir gıda bölgesiyle karşı karşıya bulurlar ve diyetlerinin zayıf çeşitliliği nedeniyle eksikliklerden muzdarip olurlar.
Ekonomik Riskler
Yalnızca monokültür mahsul yetiştirmeye odaklanıldığında, bir çiftçi belirli arazilerden elde edilen tüm potansiyel hasadı tehlikeye atar ve bunun nedeni oldukça basittir. Mahsul gelişimi sırasında bir şeylerin ters gittiğini hayal edin (olağanüstü kuraklık, yoğun yağmurlar, belirli haşere istilaları, vb.); bazı mahsullerin kendilerini diğerlerinden daha dayanıklı göstererek hayatta kalma şansları olmayacak, çünkü bu tür bitkilerde başka hiçbir mahsul yok. Bu nedenle, monokültür çiftlikleri bir anda tüm hasatlarını ve dolayısıyla tüm sezon için gelirlerini kaybedebilir, bu da ekonomik açıdan çiftçiler için oldukça risklidir.