İşlemci teknik özellikleri
Teknolojideki gelişmelerle birlikte, işlemci özelliklerindeki parametrelerin sayısı artıyor ve endüstri ile yakın ilgisi bulunmayan bireysel kullanıcıların işlemci teknik özelliklerini anlaması zor olabilir. İşlemcilerin teknik özelliklerinin tam olarak ne anlama geldiğini merak ediyorsanız, ne kadar önemli olduklarını anlamanız için hepsini adım adım açıklayacağız.
Bir işlemciye baktığınızda, üreticilerin isimlerine ek olarak listelediği birçok teknik özellik var, bunlar zaten kendi içinde karmaşık olan, ancak destek aralıkları ve nesilleri hakkında bize çok fazla bilgi veriyorlar. Her halükarda, Intel ve AMD’nin listelediği bu özelliklerin neler olduğunu, hangilerine dikkat etmeniz gerektiğini ve her birinin ne kadar önemli olduğunu göreceğiz.
İşlemci Özellikleri
İşlemcilerin tüm özelliklerini tek tek ve detaylı olarak göreceğiz. Bu hem Intel hem de AMD işlemciler için ve hatta çoğu durumda NVIDIA için de geçerlidir, çünkü sonuçta bir parametre her durumda aynıdır ve bu nedenle karşılaştırılabilir.
Ürün grubu
Ürün grubu, benzer bir amaca yönelik bir ürün grubudur. Örneğin, Intel ve AMD’nin sırasıyla Xeon ve Opteron işlemcileri sunucular için, Core i5 Mobile ise dizüstü bilgisayarlar için tasarlanmıştır. Şu anda Intel ve AMD’deki mevcut ana ürün grupları şunlardır:
- Intel: Core (i3, i5, i7 ve i9), X Serisi, Pentium, Celeron, Xeon, Xeon Phi, Itanium, Atom, Quark SoC.
- AMD: Ryzen Threadripper, Ryzen PRO, Ryzen (3, 5, 7 ve 9), Athlon PRO, A Series, A Series PRO, FX.
Bu ürün gruplarının her biri belirli bir pazar segmentine odaklanmıştır. Örneğin Intel, Core i3 işlemcileri giriş seviyesi, Core i5 ila orta seviye, Core i7 üst seviye ve Core i9 işlemcileri uzmanlar için değerlendiriyor. AMD için tamamen aynı, giriş aralığı Ryzen 3, orta sınıf Ryzen 5, üst seviye Ryzen 7 ve uzmanlar için Ryzen 9.
Kod adı
Kod adı, ürün gruplarını ayıran şeydir. Bir ürün grubunun temel mimarisinde yeni bir teknolojik gelişme yapıldığında, ona yeni bir kod adı verilir ve ilerleme yeterince büyükse (yeni bir soket tasarımı gibi), kod adı da sıklıkla değiştirilir.
Bu kod adlarına örnek olarak Haswell, Sandy Bridge, Bulldozer veya Llano var.
Soket
Bir işlemcinin soketi, anakartla olan fiziksel bağlantıya göredir. Soket adlarının çoğu, 1155 pimli Intel LGA1155 soketleri gibi soket üzerindeki pim sayısını taşırken, soket 2011’de 2011 pimleri bulunur. AMD soketleri (AM3, AM3+, AM4, vb.) gibi daha kafa karıştırıcıdır ve bu durumlarda soketin adı bize bunun hakkında bilgi vermez.
Bu bilgi önemlidir, çünkü örneğin Soket AM4’e sahip bir işlemci seçerseniz, satın almanız gereken anakartın da AM4 soketine sahip olması gerekir.
Üretim süreci
Üretim süreci, işlemcide yerleşik olan transistörlerin ne kadar küçük olduğunu belirtir. Bu değer nanometre cinsinden ifade edilir ve CPU içindeki bellek hücreleri arasındaki mesafenin yarısını ifade eder. Biliyorsunuz ki şu anda çoğunlukla 14, 10 ve 7nm işlemciler kullanıyoruz.
Daha küçük bir üretim süreci, transistörlerin daha küçük olduğu anlamına gelir, bu nedenle aynı alana daha fazla transistör paketlenir, diğer bir deyişle hem verimliliklerini hem de performanslarını artırır.
Çekirdek sayısı
Başlangıçta, işlemciler tüm işi yapan tek bir çekirdekle yapıldı, ancak zamanla tüm işi tek başına yapamayacağını anladılar ve litografların azalması sayesinde işlemcilerin içine giderek daha fazla çekirdeği entegre edebildiler.
Bugün dört çekirdekli işlemciler en yaygın kullanılanlar, ancak hem Intel hem de AMD giderek daha fazla çekirdek sunuyor ve ev ortamlarında sekiz veya daha fazla çekirdekli işlemcilerin 32 gibi anormal miktarlar sunabildiğini görmek artık alışılmadık bir durum değil.
Çekirdeklerin her biri özünde kendi içinde bir işlemcidir ve etkinliğinin yazılıma bağlı olduğu doğru olsa da, bütünün birçok paralel görevi gerçekleştirmesine izin verir.
İş parçacığı sayısı – Hyperthreading ve SMT
Bir işlemcinin Intel’de Hyperthreading’i veya AMD’de SMT’yi (Eşzamanlı Çoklu İş Parçacığı) varsa, bu, her bir çekirdeğin aynı anda iki görevi yerine getirebildiği anlamına gelir ve bu işlem iş parçacıkları olarak bilinir. Bu nedenle, Hyperthreading ile dört fiziksel çekirdeğe sahip bir işlemci, sekiz işlem iş parçacığına sahip olacak ve aynı anda sekiz işi yürütme yeteneğine sahip olacaktır. İş parçacığı sayısı her zaman çekirdek sayısının iki katıdır.
Saat hızı
Çalışma hızı veya saat hızı, Hertz cinsinden ölçüldüğü için frekans olarak da bilinir. Bu parametre, işlemcinin işleyebileceği saniyede komut sayısını temsil eder. Örneğin, 3 GHz hızında çalışan bir işlemci, her bir çekirdeğinde saniyede 3.000.000.000 komuta kadar tamamlayabileceği anlamına gelir. Böylece, bir iş örneğin 1.000.000.000 iş gerektiriyorsa, işlemci onu saniyenin üçte birinde tamamlayabilirken, 1 GHz’de çalışan bir saniyede tamamlayabilir.
Teori bu, ancak farklı işlemcilerin mimarisindeki farklılıklar göz önüne alındığında, aynı saat hızına sahip iki işlemci mutlaka görevi aynı anda gerçekleştirmeyecek ve bu nedenle Intel ve AMD işlemcileri, aynı sayıda çekirdek ve aynı hız performansına sahip olmalarına rağmen farklı performansa sahipler.
Turbo Boost ve Turbo Core
Intel, Turbo Boost teknolojisini kullanırken AMD buna Turbo Core diyor, ancak temelde aynı şeyi yapıyorlar: yüksek yükler altında performansı artırmak için çekirdeklerini otomatik olarak hız aşırtma yeteneğine sahipler. Bu teknolojinin gelişmiş sürümlerinde, bu hız aşırtma yalnızca çekirdeklerden birinde yapılabilir, ancak hepsinde yapıldığından daha yüksek bir hızda.
Veri yolu tipi
Bir CPU’nun veri yolu tipi, çekirdeklerinin sistemin geri kalanıyla iletişim kurma şeklidir. Normal kullanıcı için bu, sistemin hızını veya performansını çok fazla etkilemez, ancak en modern donanımda zaten fark edilir bir şeydir ve yeni nesil veri yolları öncekilerden çok daha verimli ve daha hızlıdır. Şu anda, QPI (Hızlı Yol Ara Bağlantısı) Intel’de en yaygın olanıdır, AMD’ye ise Hypertransport denir, ancak her ikisi de Infiniband ve Infinity Fabric’e gider.
TDP – Termal Çıkış
TDP veya Termal Tasarım Gücü olarak da adlandırılan Termal Çıkış, işlemciyi optimum çalışma sıcaklığı aralığında tutmak için gereken maksimum dağıtım gücü miktarıdır. Bu değer ne kadar yüksek olursa, işlemci o kadar fazla ısı üretecektir ve bildiğiniz gibi, onu iyi sıcaklıklarda tutmak için daha iyi bir soğutucuya ihtiyacımız olacak.
İşlemci Önbellek Türleri
Önbellek, işlemcinin bunlara daha hızlı erişebilmesi için RAM’deki verileri geçici olarak depolayan bir dizi bellektir. Önbellek genellikle işlemcinin içinde bulunur ve en hızlı belleğin en az depolama kapasitesine sahip olduğu bir piramit hiyerarşisinde düzenlenir.
Önbellek, işlemcilerin bir diğer önemli özelliğidir ve temelde RAM ile aynı şekilde çalışır: geçici veri depolama olarak. Ancak önbellek işlemcinin kendisinde olduğu için çok daha hızlıdır ve işlemci tarafından daha verimli bir şekilde erişilebilir, bu nedenle bu belleğin boyutu, özellikle ağır görevler gerçekleştirilirken performans üzerinde oldukça belirgin bir etkiye sahip olabilir.
Önbellek farklı erişim hiyerarşilerine bölünmüştür:
- L1 önbelleği, CPU’nun bilgi arayacağı ilk yerdir, ancak aynı zamanda en küçük ve en hızlı olanıdır.
- L2 önbelleği genellikle L1 önbelleğinden daha büyüktür ancak biraz daha yavaştır. Ancak, genel bir kural olarak, performans üzerinde en büyük etkiye sahip olandır.
- L3 önbelleği çok daha büyüktür ve genellikle tüm işlemci çekirdekleri arasında paylaşılır. Bu üçüncü seviye, işlemcinin bilgiyi L1 ve L2’de bulamayınca arayacağı yerdir, dolayısıyla erişim süresi daha da uzundur.
- Son Düzey Önbellek, karşılık gelen düzeye bakılmaksızın her zaman bir CPU’nun son önbellek düzeyi olarak adlandırılır, üç tür vardır: standart, Kurban Önbelleği ve Akıllı Önbellek
- Akıllı Önbellek esasen L3’tür ancak Intel tarafından CPU çekirdekleri arasında bilgi paylaşımında daha verimli olması için optimize edilmiştir. Tüm pratik amaçlar için, L3 önbelleği ile aynı şekilde davranır. Bu parametre tüm işlemci özelliklerinde bulunmayabilir.
Entegre Grafik İşlemcisi veya iGPU
Çoğu işlemcinin içinde tümleşik grafik veya iGPU adı verilen bir GPU bulunur. Genelde çok güçlü değil ama özellikle son nesillerde daha güçlü hale geldikleri için internette gezinme, video izleme ve hatta bazı temel oyunlar gibi temel görevleri yerine getirmeye yetiyor.
Bununla birlikte, en yeni nesil işlemcilerde, daha güçlü entegre ekran kartları tanıtılıyor ve bunlar zaten birden fazla monitörü, 4K çözünürlüğü idare edebiliyor ve hatta bazı oyunları FPS’ye yakışır bir hızda çalıştırabiliyorlar.
Entegre ekran kartlarına sahip CPU’lara halk dilinde APU’lar veya SoC’ler denir, ilk isim AMD pazarlamasından, ikincisi ise akıllı telefon dünyasından gelir. Daha az bilinen, ancak geçmişte yaygın olarak kullanılan bir başka isim de LSI idi.
Bunlar, genel bir kural olarak, Intel ve AMD işlemcilerin tüm teknik özellikleridir.